Հայաստանի Զրուցակից (09.07.2010)

Նախորդ կիրակի հայ մեծ դերասան Ֆրունզիկ Մկրտչյանի ծննդյան օրն էր' հուլիսի 4-ին կլրանար նրա 80-ամյակը: Նրա հիշատակին հարգանքի տուրք մատուցեցին ամբողջ Հայաստանում: Ցավոք, նա վաղուց մեզ հետ չէ: Չնայած ինչ է նշանա­կում՜ մեզ հետ չէ: Ահա ֆիլմեր, որոնցում նա այնպես է ժպտում' անհնար էի պատասխան չծիծաղել: Միայն նրա մահից հետո պարզվեց, որ ժոդովրդի պաշտած այդ զվարթ մարդու անձնական կյանքք ողբերգական էր, տառա­պանքով լի: Արտաքուստ այնքան մարդամոտ Ֆրունզիկը շրջապա­տի համար հանելուկ էր մնում:
Միշտ կատակում էր, բայց երբեք չէր անկեղծանում: Շրջապատված Էր բազմաթիվ մարդկանցով, բայց ապրում էր մեկուսացած: Հաճախ մենակ թափառում Էր գիշերային փողոցներում ու ասում. «Ես մենակ չեմ: Շներն ու կատուներն էլ են թափառում»: Նա իսկապես շատ միայնակ մարդ էր, թեև առանց մնացորդի նվիրվել էր միլիոնավոր մարդկանց և նրանց հիշողության մեջ առայսօր կենդանի է: Ահա ընդամենը մի քանի պատմություն՝ տառապող հոզու տեր այդ քանքարավոր մարդու մասին:

Որքան ինձ հիշում եմ՝ Ֆրունզիկը կար: Ոչ թե Ֆրունզե Մկրտչյանը, այլ Ֆրունզիկը՝ խոժոր ու տրտմալի հոնքերով, անասելի տխուր աչքերով և նույնիսկ հայերի համար պատկառելի քթով: Հետո ճակաաագիրն այն­պես տնօրինեց, որ մենք հարևաններ դարձանք: Աշխատանքի շտապելով` ես ձեոքս բարձրացնում էի, որ ողջունեմ նրան, իսկ Ֆրունզիկը պարզա­պես հոնքն էր բարձրացնում՝ դրանով կարծես «ողջույն» ասելով:
Ֆրունզիկ Մկրտչյանը մեծ և ող­բերգական ճակաաագրի տեր դերա­սան էր: Որդին հիվանդ էր, առաջին կինը` նույնպես, դուստրը Արգենտինայում մահացավ... Դժբախտ մարդ էր, դժբախտությունը նրա ճակատին էր զրված: Ֆրունզիկի թաղումից մի քանի շաբաթ անց ես իմ տուն հրավիրեցի նրա եդբորը՝ հայտնի բեմադրիչ Ալբերտ Մկրաչյանին, և մենք խոհանոցում մի քանի ժամ անընդմեջ զրուցեցինք նրա տաղանդավոր եղբոր մասին: Հիշում եմ Ալբերտի խոսքերը. «Ֆրունզն ուզում էր մահանալ, նետվում էր դեպի մահը, երազում այդ մասին` դաժանորեն իր մեջ մարելով կյանքի բնազդները: Նրան ոչ ժամանակը կործանեց, ոչ էլ սերը զինու կամ ծխախոտի նկատմամբ... Ոչ, նա զիտակցաբար գնում էր դեպի իր մահը` ուժ չունենալով դիմանալու որդու և կնոջ հիվանդությանը` ընտանեկան այդ հսկայա­կան վշտին»:
Թեկուզև այդպես: Իսկ հայտնի ճշմարտությունն այն մասին, որ ող­բերգական պատահականություններն այդպիսին միայն թվում են, իրականում եթե նույնիսկ ոչ հասա­րակական, ապա բնական շրջապտույտի օրենքներին են ենթարկվում: Չնայած այդ երկուսը որոշ առումով փոխկապակցված են. պատերազմը խլում է աղամարդկանց կյանքը, իսկ կանայք այդ նույն ժամանակ ավելի շատ տղաներ են ունենում: Քանի որ տղաների հսկայական քանակությունից միայն եզակիներն են իսկական տղամարդ դառնում: Վաթսունականներից` Գագարինը, Օկուջավան ու մեկ էլ Ֆրունզիկ Մկրտչյանը: Հիմա Ֆրունզիկը յոթանասուն տարեկան կլիներ (այս տողերը զրվել են 2000 թ.-խմբ.), բայց մեր  գիտակցությունը չի ուզում հաշտվել երևակայության այն տխուր պատկերի հետ, որում նշանավոր դերասանը ներկա­յանում է դողդոջուն, հիշողության կորստից տառապող ծերունու դերում, որը տանջվում, խելահեղորեն տառապում է իր հարազատների խելագարաթյունից:
Ոչ, միայն թե ոչ այդպես: Նա տասնամյակներ շարունակ բերկրան­քով է լցրել մեր սրտերը և միայն մեկ անգամ տոնը մռայլեց՝ մահացավ հենց Նոր աարվա նախօրեին, և 31-ի գիշերը հայերն առաջին բաժա­կը խմում էին լուռ, առանց զրնգոցի:
Շրջափակման տարիներն էին, տներում լույս չկար, և բոլորին թվում էր. թե աշխարհի վերջն է եկել:

Իոսիֆ ՎԵՐԴՅԱՆ, լրագրող
Հայաստանի Զրուցակից (09.07.2010)